In het jaar 1904 wist Pierre Gilliard nog niets van de Russische samenleving, haar tradities of religie, en heel weinig van haar politieke systeem. Hij leerde erover tijdens de oorlog van 1904 en de revolutie van 1905. Verwijzend naar de pogroms en de gewelddadige repressie schrijft hij:
“Vanaf het begin heeft Rusland zich aan mij geopenbaard in een verschrikkelijk en bedreigend aspect, een voorteken van de verschrikkingen en het lijden dat mij te wachten stond”.
In 1914 verraste de oorlog de keizerlijke familie. Neutraal Zwitserland mobiliseert. Zijn leger stond onder bevel van generaal Ulrich Wille , die met de dochter van Bismarck trouwde en geen geheim maakte van zijn sympathie voor Willem II, die het niet eens was met de Franstalige Zwitserse neutraliteit. Pierre gaat naar het Zwitserse gezantschap in Sint-Petersburg. De kranten maken ten onrechte melding van de schending van de Zwitserse neutraliteit door Duitsland. Een nieuws dat pierre in beroering brengt. De doorgang door de Dardanellen, zijn laatste uitweg, is afgesneden. Hij kan Rusland niet meer verlaten. Tsaar Nicolaas II vroeg zijn minister van Buitenlandse Zaken, Sergei Dimitrievich Sazonov, om tussenbeide te komen bij de Zwitserse regering, zodat Pierre Gilliard bij de keizerlijke familie kon blijven. Een uitzonderlijke gunst, die wordt verleend door Bern op 14 augustus 1914. Zijn lot is nu gebonden aan de donkerste tijden van de Romanovs.
In het voorjaar van 1917 was de militaire situatie rampzalig. De interventies vermenigvuldigen zich met de keizer zodat hij concessies doet op politiek vlak, allemaal proberen ze met de tsaar te redeneren. Hij geeft toe en stemt ermee in dat ministers verantwoording afleggen aan het parlement. Het is een opluchting. Maar ’s avonds, na een lang gesprek met de tsarina, veranderde hij van gedachten. Hij tekent op voorhand een decreet tot ontbinding van de Doema dat hij overlaat aan premier Nicolas Galitzine. Iedereen is verbaasd en geschokt. Tien dagen later vroeg de Doema de tsaar om af te treden. De tsaar accepteerde en kondigde per telegram aan dat hij zijn zoon macht gaf, en legde vervolgens uit aan de afgezanten die waren gekomen om hem de akte te laten ondertekenen:
“Tot drie uur vandaag dacht ik dat ik kon aftreden ten gunste van mijn zoon; maar ik ben van gedachten veranderd: ik doe afstand ten gunste van mijn broer Michel ”.
Hij trad daarom af ten gunste van de laatste, omdat de tsaar zich de bloedingen herinnerde die de toekomst van zijn zoon zwaar verpandden. Maar minder dan vierentwintig uur later deed ook de broer van de tsaar afstand van de troon.
Twee compagnieën van het gecombineerde regiment namen positie in, in vier rijen, met de kanonnen gericht, op minder dan 500 meter van het Alexanderpaleis. Tussen beide partijen wordt onderhandeld over een neutrale zone. Op dit moment is er al drie dagen geen teken van de tsaar. Toen bereikte het nieuws van de troonsafstand het paleis:
“De wanhoop van de tsarina overtreft alles wat men zich kan voorstellen”.
Pierre Gilliard en de kinderen weten nog steeds niet wat er zojuist is gebeurd. De volgende dag wordt Pierre Gilliard herenigd met Alexandra Feodorovna. Ze kondigt hem aan dat zijzelf, haar kinderen en de tsaar, die zich nog steeds niet bij hen heeft kunnen voegen, gearresteerd zijn. Het zal hetzelfde zijn voor iedereen die het paleis niet voor 16.00 uur heeft verlaten, antwoordt Pierre Gilliard aan de tsarina. Hij deed wat hij hem had beloofd:
‘Om vier uur gaat de paleispoort dicht.’ Wij zijn gevangenen. Nu zijn de dienstdoende soldaten er niet meer om ze te beschermen, maar om ze te bewaken.
